Nagho y'Anyambyɛ nyango yinɔ ya nogho gh'eghombe zi 1928 ni 1936. Ya bɛtyo Saint Louis kondɛnɛ Monseigneur Louis Matron ayɛ awuti noga nagho y'Anyambyɛ yino.
Ye re n'isangala zɔ gho pa ompunga gho ghare. Oghana wi Saint Louis we dwana gh'ompombana gh'igono. Ovanisi Maxime Real Del Sarte (1888-1954) a pani wɔ gho Fala kwɛ a pa wɔ gher'iminisɛ.
Nagho y'Anyambyɛ ya luwo benitopa 2 mars 1954. Gh'eghombe zinɔ, minisɛ a pa krisɔni awani, Paul Igamba n'Adele Eluka, Croix de Latran, gho pa wawo akewa gho janja mbyambye gher'Anyambyɛ.

• gho nkala mpolo-mpolo, gho nyuma yi Score

  
  Nagho ompuma wi 2000

  
  

• gho nkɔwa mɔri yi Score

Ikasa ny'Orove

Anwɛ be dɛnga ghogho inya, iwɛrɛ, aghali, etc.
Ikasa mɛwɔnɔ nyere ni nchale zɔ. Nyere gho nagho w'ado, ndo anagha w'okita wa fel'itavhulu vingo-vingo ni nagho. Itavhulu mɛsɔnɔ w'apugho ni siti wi plastiki gho diwinɔ ningo n'omwɛyi.

• Anwɛ ko ponavona lambi mpolo ya nogho gh'eghombe zi 1911. Ya te gho bele dyirya ntina n'aningo mi nyanga mi panda.
• Ighezɛ ya luwo kɛ mbora mpolo y'okita y'asaka. Okita mɛwɔno wa vakilyi gh'Ighezɛ gh'impuma yi 1720. Asaka wa vilighi gh'inche imori si Gabon. Wa rwanogho n'anagha wa tuntu. Asaka viaghanare ghere Itangani, wa loge simbigi ghere Orungu. Asaka wa latizogho mbora mori gh'Ighezɛ, wa nunjogo kɛ gho s'imbora gho pengina ibya s'Itangani sa ghologhi wawo. Ighezɛ a luogho mbora mpolo ya latizogho asaka na ezene z'asaka evolo gh'impuma yi 1780.
  Gh'ompuma wi 1863, Du Chaillu¹ e rɛnda nɛ : " … Mya yenighi yɔma ya ghozigeni myɛ gh'ogholo. Ghe pona myɛ gho nche, mi dyena nɛ mye re gho nchagha yi wojo y'anagha... Aghomi mi ntɔzeni mi pa m'anagha ma luwo gho nche. Mbora mɛyɔnɔ ya gholigho mpilaswe asaka, gh'igomba kɛ anagha wa yuwighi ntango. Amani m'a vili gho piezo, pa ya pupu ya luwo mwa mwa gho nche, ya vangizighi peso nchɔ ome mya nta yuwighi asaka mɛwɔnɔ. Gha yingini myɛ bo gh'igha, ma yenighi a ta mi pa. Gh'alonga, gh'eghombe nɛ Ighezɛ ya luwogho ikas'ivolo ny'okita w'asaka gh'ozamba mɛyɔnɔ, anagha wa yuwighi, wa vughogho omɔri gh'omɔri gho mbora mɛyɔnɔ.  "
• Inyɔndɔ : gh'aghwɛli wi juin kwanga septembre, inyɔndɔ wi dubwa gho arctique gho jana. Wi bomwa gh'Ighezɛ gh'enomo, gh'aghwɛli wi juillet kwanga septembre. Anwɛ ko dyena gh'oronga (10 ncho 80 kilomɛtri gh'ozamba), inyama s'idavha mɛsino n'azeva mawo mi mamiz'anaga. Ndo nazuzani pyere (ranga vyagano ni 300 mɛtri). Ncho nwe re n'oghɔmbyɛ, anwɛ ko dyena yɔmi orques kɛ.
  SOPECOBA, fatere wi Norvégiens, ya dyon'inyɔndɔ mpolo gh'impuma wi 1910 kwanga 1959 gho nche yi Gabon. Anwɛ ko dyena gh'Ighezɛ kɛ pa m'inyɔndɔ mi pere gh'izɛngɛ, gho lac des baleiniers, mbora ya luogho fatere yinɔ.